जेठ २२, काठमाडौँ | अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (ILO) को कार्यक्रममा सहभागी हुन सनिबार प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली स्वीट्जरल्याण्ड जाँदैछन् । भ्रमणको क्रममा प्रधानमन्त्री ओलीले एक अफ्रिकी र एक अरवी देशसँग बैदेशिक रोजगारीको लागि श्रम समझदारी पत्रमा हस्ताक्षर गर्ने तय भएको छ ।

जेनेभामा प्रधानमन्त्री ओलीले मोरिसस र युएईसँग श्रम समझदारीमा दुईपक्षीय हस्ताक्षर गर्ने योजना बनाइएको बुझिएको छ । नेपाल र संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई)बीच द्विपक्षीय श्रम सम्झौता गरिसकेको भएपनि समयानुकुल बनाएर नयाँ समझदारी गर्न लागिएको हो । 

त्यस्तै नेपाल र मोरिससबीच भने पहिलो पटक श्रम समझदारी हुन लागेको हो । यसअघि कुनै पनि अफ्रिकन मुलुकसँग नेपालले श्रम समझदारी वा सम्झौता गरेको छैन । दुवै देशसँग गरिने श्रम सम्झौतामा कामदारको हक, अधिकार, कार्यक्षेत्रको अवस्था, कार्यअवधि, बीमा, न्यूनतम तलब, आपूर्ति प्रक्रियालगायतका विषय समावेश हुनेछ । सम्झौतामा दुवै देशसँग शुन्य लागतको उल्लेख गरिएको बताइएको छ । सम्झौताले सुरक्षित र मर्यादित श्रम तथा कामदारको हकअधिकारसम्बन्धी अन्तरराष्ट्रिय मापदण्डलाई पालन गर्न सम्झौताले सहयोग पुग्नेछ ।

नयाँ समझदारी अनुसार भएमा अब यूएई पुगेका श्रमिकहरुले पासपोर्ट आफैसँग राख्न सक्नेछन् । समयमै तलब नपाए उजुरी दिन सक्ने, यदी मृत्यु भएमा शव समेत नेपाल पठाउने व्यवस्था सहितको विमा, स्वास्थ्य विमाको सेवा रोजगारदाताले नै ब्यहोर्ने छन् । 

मोरिससबारे थप

कुल जनसंख्या बराबर पर्यटक भित्र्याएर आर्थिक गतिविधि तीव्र पारिरहेको मरिसस नेपाली कामदारका लागि राम्रो गन्तव्य मान्न सकिने धेरै आधारहरु छन् । मोरिसससँग समझदारी भएमा २० हजारसम्म कामदार लैजाने बिषयमा अघिल्लो बर्षनै चर्चा चलेको थियो । रोजगारीका लागि मलेसिया बन्द रहेको र खाडी मुलुकमा पुगेका कामदार आर्थिक, शारीरिक शोषणमा पर्ने घटना बृद्धि भइरहेको बेला मरिसस आकर्षक गन्तव्य हुन सक्ने सम्भावना देखिएको छ । समझदारी भएमा संस्थागत रुपमै नेपाली कामदार त्यस देशमा पुग्नेछन् । 

नेपालजस्तै पर्यटकीय सम्भावना बोकेको मोरिससमा निरन्तर बढिरहेको पर्यटक आगमनले धेरै रोजगारीका अवसर सिर्जना भइरहेको अवस्था छ । मोरिससमा विभिन्न मुलुकबाट पर्यटक आइरहेकाले पर्यटन क्षेत्रमा काम गर्ने नेपाली मजदुरको माग बढि हुनसक्ने आंकलन छ । पर्यटन सँगै होटल क्षेत्रमा काम गर्न सक्नेको माग रहेको बुझिएको छ । पर्यटक संख्या बृद्धि हुँदै गइरहेको र प्रतिव्यक्ति आम्दानी पनि राम्रो भइरहेकाले मरिससमा यस अघि व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति लिएर गएकाहरुले पनि राम्रो पारिश्रमिक पाइरहेको बताइन्छ । त्यस देशमा राम्रो अंग्रेजी बोल्न सक्नेले मासिक दुई लाख रुपैयाँसम्म कमाउन सक्छन । त्यस्तै अंग्रेजीको अलावा हिन्दि पनि चल्ने हुँदा नेपाली कामदारको लागि भाषा सहज हुने बताइएको छ । 

मोरिससको आर्थिक अवस्था राम्रो भएकाले यहाँ काम गर्न आउने जुनसुकै पदका व्यक्तिले पनि महिनामा एकलाख रुपैयाँभन्दा बढी पारिश्रमिक पाउन सक्नेछन ।  

मोरिससको संस्कृति नेपालको जस्तै मिश्रित खालको छ, जसको कारण पहिले यो फ्रान्सको अधीनमा हुनु र पछि ब्रिटिश स्वामित्वमा आउनुलाई मानिन्छ । मोरिसस द्वीप बिलय हुँदै गएका केहि पन्छीको अंतिम र एकमात्र घरको रुपमा पनि लिइन्छ ।

मोरिसस १९६८ मा स्वतन्त्र बन्यो र सन् १९९२ मा एक गणतंत्र राष्ट्र बन्यो । मोरिससमा एक स्थिर लोकतन्त्र छ, जहाँ नियमित रूपमा स्वतन्त्र निर्वाचन हुन्छ र मानवाधिकारको सन्दर्भमा पनि यो देशको छवि निकै राम्रो छ, यो देश अफ्रिकी मुलुककै सबैभन्दा बढी प्रतिव्यक्ति आय भएको देशमध्य एक हो ।

यहाँको अर्थ व्यवस्था मुख्यतः उखु, पर्यटन, कपडा र सेवा क्षेत्रमा निर्भर छ, तर अन्य क्षेत्रमा पनि तेज गतिमा यसले विकास गर्दैछ । यहाँ उखुको लागि ९० प्रतिशत कृषियोग्य भूमिमा उत्पादन गरिन्छ र जसको कुल निर्यात आयको २५ प्रतिशत प्राप्त हुन्छ ।