मनोज पराजुली । मंसिर १८, काठमाडौँ । वैदेशिक रोजगारीको आडमा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार बढिरहेको भन्दै राज्यले यसलाई पहिचान गरी वैदेशिक रोजगार ऐनमा समेट्न जरुरी रहेको एक प्रतिवेदनले औँल्याएको छ । महिला तथा बालबालिका बेचबिखन विरुद्ध सहकर्मी समूह नेपाल (एटविन) ले २०७५ सालमा सञ्चार माध्यममा प्रकाशित मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार सम्बन्धी सामाग्रीहरुको अध्ययन तथा विश्लेषण गरि तयार पारेको प्रतिवेदनले यस्तो औँल्याएको हो । 

२०७५ सालमा (गोरखापत्र, कान्तिपुर, अन्नपुर्ण पोष्ट, नागरिक, नयाँ पत्रिका, राजधानी र नेपाल समाचारपत्र तथा अंग्रेजी दैनिक दि हिमालयन टाइम्स र दि काठमाण्डु पोष्ट तथा साप्ताहिक नेपाल र नारी मासिक) अध्ययनमा समेटिएका ११ पत्रिकामा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसारसँग सम्बन्धित २ सय २७ वटा समाचार तथा समाचारमुलक सामाग्रि छापिएका थिए । उक्त समाचारहरुलाई अध्ययन गर्दा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार ऐनमा पनि संशोधन गरेर वैदेशिक रोजगारीका क्रममा हुने बेचबिखन तथा ओसारपसार वा मानव तस्करीलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने आवश्यकता रहेको प्रतिवेदनले औँल्याएको हो ।

लैगिंक विश्लेषणमा ४ सय ८६ जना प्रभावित मध्ये ८६ प्रतिशत महिला र १४ प्रतिशत पुरुष समेटिएका थिए । बेचबिखन कर्ता वा दलालहरुमा सबैभन्दा धेरै ३३ प्रतिशत एजेन्ट/म्यानपावर व्यवासायी/परामर्शदाता रहेको अध्ययनले देखाएको छ । यसैगरी २७ प्रतिशत घटनामा भारतीय नागरिक संलग्न, १२ प्रतिशतमा छिमेकी, प्रेमी र श्रीमान नै बेचबिखनमा संलग्न भएका ६/६ प्रतिशत, २ प्रतिशत साथी र ३ प्रतिशतमा भने दललाको खुलासा नभएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । ११ प्रतिशत घटनामा भने प्रभावितहरु आफै गएको बताईए पनि यसमा ५ जना बालबालिका रहेको र वालबालिका राखिएको सेल्टर होमका सञ्चालक नक्कली आमा बनेर संलग्नभएको समाचार रहेका पाइएको छ । 

बालबालिका देखि किशोरकिशोरीसम्म प्रभावित

प्रतिवेदनले सबैभन्दा धेरै बालबालिका देखि किशोरकिशोरीसम्म प्रभावित बनेको जनाएको छ । १ सय ८१ वटा समाचारमा प्रभावितको उमेर उल्लेख गरिएकामा ० देखि १७ वर्ष उमेर समुह अर्थात बालबालिका देखि किशोरकिशोरीको समुहका नै ५० प्रतिशत थिए । यसैगरी १८ देखि २९ वर्ष उमेर समुहका ४१ प्रतिशत, ३० देखि ४९ वर्ष उमेर समुहका ९ प्रतिशत र ५० वर्ष माथिको उमेर समुहका भने यो वर्ष एक जना पनि नपरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । प्रभावित मध्ये सबैभन्दा धेरै सिन्धुपाल्चोकका ९ जना, दोश्रोमा नुवाकोटका ७ जना, तेश्रोमा दैलेख र काभ्रेपलाञ्चोकका ५/५ जना परेका छन् ।

सिमापार लगेर बेचबिखन गरिएका घटना ५४ प्रतिशत, वैदेशिक रोजगारीसँग सम्बन्धित २६ प्रतिशत र आन्तरिक ओसारपसार तथा बेच बिखनसँग सम्बन्धित ८ प्रतिशत समाचार रहेका थिए । यसैगरी मानव अंग बेचबिखनसँग सम्बन्धित ९ प्रतिशत थिए तर ३ प्रतिशतमा कस्तो प्रकारको बेचबिखनको हो भन्ने उल्लेख थिएन । बेचबिखनमध्ये ५१ प्रतिशत यौनशोषणका लागि, ३५ प्रतिशत श्रमशोषणका लागि र ९ प्रतिशत मानव अंग बेचबिखनका लागि, गरिएका थिए । यसैगरी ५ प्रतिशत समाचार भने वौद्ध धर्मदर्शन पढ्न वा लामा बन्नका लागि ओसारपसार गरेकासँग सम्बन्धित रहेको पाइएको छ । 

कार्यक्रमका एटविनका अध्यक्ष नातिसरा राईले महिला हिंसा विरुद्धको १६ दिने अभियान जस्तै ३ सय ६५ दिन नै यस्ता अभियानमा निरन्तर रुपमा संचालन गर्नुपर्नेमा जोड दिईन् । मानव बेचबिखन तथा ओसारपसारलाई रोक्नका लागि  तीनै तहका सरकार, सुरक्षा निकाय, र आमसंचार माध्यमको भुमिका प्रभावकारी हुनुपर्नेमा सरोकारवालाले कार्यक्रममा जोड दिएका छन् 

एटविनले विभिन्न छापा सञ्चारमाध्यममा प्रकाशित समाचार तथा समाचारमुलक सामाग्रीहरुलाई २०५४ साल देखि निरन्तररुपमा एटविन सूचना तथा स्रोत केन्द्र मार्फत दस्तावेजीकरण गर्दै आएको छ ।