यस्तो छ - ‘बुढी पोल्ने’ पर्व मनाइनुको धार्मिक कारण

Posted on: 17 Sep, 2017

असोज १, डोटी | घर र समाजमा शान्तिको कामना गर्दै सुदूरपश्चिममा आईतबार ‘बुढी पोल्ने’ पर्व धुमधामका साथ मनाइँदैछ ।

यो पर्व भाद्र १ गते देखि सुरु हुन्छ । परम्परा अनुसार भाद्र १ गतेका दिन “लिस्नु” गाड्ने चलन छ । चलन अनुसार गाउँका ग्वाला–गोठालाहरुले बाटोको छेउछाउमा सिमल, मेल, सल्ला आदिको बोट जमिनमा गाड्छन । त्यसलाई “लिस्नु” गाड्नु भन्दछन् । गाडीएको “लिस्न”ु वरिपरि  पातपतिङगरले एक महिना सम्म छोप्दै जान्छन् । असोज १ गते राती सबैले आ–आफ्नो घर बाट आगोको राँको बालेर “लिस्नु” गाडेको ठाउमा पुगि एकैसाथ त्यसको वरिपरि पाँच पटक परिक्रमागरी शवलाई दाहसंस्कार गरे जस्तै दाहमट्टी दिईन्छ । यस लाई नै ‘बुढी पोल्ने’भनिन्छ ।

परम्परागत किंबदन्तीअनुसार भगवान श्री कृष्णले राक्षसी प्रवृतिकी पुतनालाई मारेपछि उनका साथी ग्वाला गोठालाहरुले पुतनाको शव दहन गरेको कथन रहेको पण्डित चेतराज बडुको भनाई छ । 

द्वापर युगमा विशाक्त दुध सेवन गराई बालबालिकाहरुको ज्यान लिने गरेकी राक्षसी पुतनालाई भगवान श्री कृष्ण दुध चुसी मारेको तथा विशाक्त दुध चुस्दा पनि भगवान श्री कृष्ण बाँचेको खुशियालीमा असोज संक्रान्तीका दिन यो पर्व मनाईने गरिएको पदमराज जोशिले बताए ।

सुदूरपश्चिममा भाद्र संक्रान्तीका दिन गाडिएको सल्लाको वा अन्य बोट विरुवाको लिङगोमा आईताबर साँझपख बुढी पोलिने र सोही ठाउँमा काक्रा खाँदै लुतो बाँड्ने प्रचलन छ। ओल्के संक्रान्तिका दिन गोठालाहरुले बुढीको प्रतिमा राखेपछि दैनिक त्यसमा रुखका हाँगाहरु थप्ने गर्छन् । डोटीको तिखा लगायतका केहि स्थानमा निकै ठूलो बुढी बन्ने गर्छ ।

गाई गोठालाहरुले बाँझा जग्गा र दोबाटामा सल्ला, बाँज, खर्सुलगायत रुखहरुबाट निर्मित बुढीको पुतनालाई साँझपख जलाउने गरिन्छ। दोबाटोमा जलाएको पुतना राक्षसनीको आकृतिबाट जलेको खरानीको तिलक गाईलाई लगाउने चलन पनि रहेको छ। यसो गरेमा पशु चौपायमा कुनै रोग नलाग्ने धार्मिक जनविश्वास छ।

ओल्के संक्रान्तिका दिन गाउँ नजिकका अलि अग्लो टाकुरामा सबै जना मिलेर रूखका हांगा बिंगा झ्याङ तथा अन्य बोटबिरुवा काटेर एक ठाउँमा थुप्रो बनाइन्छ । यो थुप्रोलाई स्थानिय भाषामा “बुढी हालेको’’ भन्ने गरिन्छ। यो बूढीलाई नै आज असोज संक्रान्तिका साँझ प्रत्येक घर घरबाट आगोको राँको एकैपटक निकाली एकैसाथ पोलेर ‘बुढी पोल्ने’ पर्व मनाउने परम्परा रहेको छ।

पुतनाको स्वरुपमा तयार गरी सिंगारिएको बाबियोलाई आज बिहान गोठबाट निकालेर दिनभरी घाममा सुकाइ साँझ दोबाटोमा लगेर जलाउने गरिन्छ । साँझपख काँक्रो चपाएर जलेको पुतनामा फाल्दै जोडले थुई बुढी थुई भन्ने गर्छन्। त्यस्तै बुढी पोलेर घर फकिर्ने क्रममा बाटो–बाटोमा बलेको दियो पनि गाड्दै जाने प्रचलन छ। यस पर्वमा रातभरी डेउडा, भुवा जस्ता साँस्कृतिक कार्यक्रम पनि गरिने चलन छ।

यो पर्व घर, गोठ र मनमा सबैको शान्ति होस, कसै सत्रूले आक्रमण गर्न नसकोस भनि ग्वाला–गोठालाहरुले पत्येक वर्ष मनाउने गर्दछन् ।

यस बिषयमा तपाइको प्रतिक्रिया...!