जेठ १२, परासी | प्राचिन कोलिय गणराज्यको राजधानी रहेको नवलपरासीको पण्डितपुर गाउँपालिकामै सिमित राखिएको छ । हाल भएको स्थानिय तहको पुर्नसंरचामा रामग्राम नगरपालिकामा राखिएको पण्डितपुरलाई नगरपालिकाबाट छुटउदै हाल गाउँपालिकामा सिमिति गरिएको हो ।

पुरातत्व विभागले जिल्लाको साबिक बन्जिरिया गाविसमा पर्ने पण्डितपुरको २ वर्ष अगाडी उत्खनन गर्दा उक्त क्षेत्रमा ईसा पुर्व ७ सय पुरानो प्राचिनता भेटिएको थियो । पुरातत्व  विद तारानन्द मिश्रको उत्खनन टोलीले उत्खनन गर्दा कोलिय गणराज्यको राजधानीमा अन्तो नगर र बाह्य नगर भनि पहिचान गरेको थियो ।

त्यतिबेला उत्खनन गर्दा सो क्षेत्रमा एक दर्जन बढि मौर्यकालिन रिंगवेल (ईनार), पोष्टहोल, ग्रेवर, केहि प्राचिन मुद्रा, कुषांणकालिन भाँणाकुँडा भेटिएको थियो । उत्खनन टोलीले भेटिएका ति प्राचिनकालिन राजधानिका भग्नावेषहरु भेटाएपछि यो कोलिय गणराज्यको राजधानी प्रमाणित गरेको थियो । कोलिय गणराज्य मध्यदेशको काशी राज्य भित्रको एक गणराज्य थियो ।  

कोलिय गणराज्यको राजधानीलाई देवदह, रामग्राम, बगौरतप्पा, ब्यागरपुरी, पण्डितपुर भनेर पाँच नामले चिनिने गरिन्छ । पण्डितपुर भगवान गौतम बुद्धको आमा मायादेवी र गौतम बुद्धको पत्नी यशोधराको जन्म स्थल पनि हो । पण्डितपुर विश्वमै गौतम बुद्धको मावलीको रुपमा चिनिने गरिन्छ ।

अघिल्लो पटक पण्डितपुर क्षेत्रलाई रामग्राम नगरपालिका अन्तर्गत राखिएको भएपनि अहिले पण्डितुरलाई छुटयाएर गाउँपालिका कायम गरेपछि स्थानियबासी असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन् । हाल कायम भएको पण्डितपुर गाउँपालिकामा साबिकका गाविसहरु अमरौड, सुक्रौली, हकुई र बन्जरिया गाभिएको छ ।

त्यसैबिच प्रदेश नंं. ५ मा पर्ने परासी क्षेत्रमा २ वटा नगरपालिका थप भएका छन् । पछिल्लो स्थानिय तहको पुर्न संरचना अनुसार परासी क्षेत्रमा बर्दघाट, सुनवल, रामग्राम गरि ३ वटा मात्र नगरपालिका थिए । तर अहिलेको नयाँ संरचना अनुसार पाल्ही नन्दन र प्रतापपुर पनि नगरपालिकामा परिणत भएको छ । उक्त दुई गाउँपालिका नगरपालिकामा परिणत भएपछि त्यहाँका स्थानियबासीहरु खुशी व्यक्त गरेका छन् । परासी क्षेत्रमा अहिले ३ वटा नयाँ स्थानिय तह पनि थप भएका छन् जसमा रामनगर गाउँपालिका, पण्डितपुर गाउँपालिका र भुजहवाँ गाउँपालिका पर्दछन् । हाल परासी क्षेत्रमा ५ नगरपालिका र ५ गाउँपालिका गरि १० स्थानिय तह बनाइएको छ ।