खोज

पंकज धामी, कार्तिक २१, दार्चुला । दार्चुलाका राजनीतिक दलहरुले दुइटा नगरपालिकासहित ९ वटा स्थानीय तहको नयाँ खाकामा सहमति गरेका छन् । स्थानीय तहको संख्या र सीमाना निर्धारण आयोगमा २ नगरपालिका र ७ गाँउपालिकाको नयाँ खाका साझा रुपमा पठाउन दार्चुलामा क्रियासिल दलहरु सहमत भएका हुन् ।  १० दिनको छलफल र रस्साकस्सीपछि अन्तत राजनीतिक दलहरुबीच सहमति बनेको हो । स्थानीय तहको संख्या कम्तिमा ७ देखि बढीमा ९ सम्म बनाउन सकिने सीमा आयोगबाट दार्चुला जिल्लालाई प्राप्त भएको थियो ।

जिल्लामा स्थानीय विकास अधिकारीको संयोजकत्वमा रहेको स्थानीय तह पुनर्संरचना प्राविधिक सहयोग समितिले राजनीतिक दलहरुलाई नै स्थानीय तहको सीमा, क्षेत्र र केन्द्र निर्धारणको जिम्म दिएको थियो ।  दलहरुबीच छुट्टाछुट्टै र सामूहिक रुपमा छलफल हुनाको साथै लगातार ३ दिनसम्म दलका नेताहरु र प्राविधिक सहयोग समितिका पदाधिकारीहरुबीच लामो छलफल भएको छ । आयोगले जिल्लास्तरबाट स्थानीय तहको सीमा, क्षेत्र र केन्द्र निर्धारण गरी सिफारिस गरिसक्न कार्तिक २० गतेसम्मको समयसीमा दिएको थियो ।

आयोगले दिएको समय सीमाको अन्तिम दिन दलका नेताहरुले प्राविधिक सहयोग समितिका पदाधिकारीसहितको उपस्थितिमा स्थानीय तहबारे टुंगो लगाएका हुन् ।  यसअघि जिल्लामा ३ वटा नगरपालिका बनाउने गृहकार्य गरिए पनि अन्तिममा मालिकार्जुन नगरपालिकालाई गाँउपालिका कायम गरिएको छ । हालको अपि नगरपालिकाको नाम परिवर्तन गरी महाकाली नगरपालिका राख्ने सहमति दलहरुले गरेका छन् । हालको अपि नगरपालिकाको क्षेत्रबाट यसअघिको ब्रह्मदेव गाविस क्षेत्रलाई हटाएर दुहुँ गाँउपालिकामा राखिएको छ भने दत्तु गाविको क्षेत्रलाई महाकाली नगरपालिकामा थपिएको छ ।

 प्रस्तावित महाकाली नगरपालिकामा ९ वडाहरु रहनेछन् । जसअनुसार विगतको छापरी गाविसको क्षेत्र समेटेर नगरपालिकाको वडा नम्बर १ बनाइएको छ । विगतको काटै गाविसको वडा नम्बर १ देखि ६ सम्मको भूगोल समेटेर नगरपालिकाको वडा नम्बर २ बनाइएको छ । विगतको काँटै गाविसको वडा नम्बर ७, ८ र ९ तथा खलंगा गाविसको वडा नम्बर ७, ८ र ९ को क्षेत्र समेटेर महाकाली नगरपालिकाका लागि वडा नम्बर ३ प्रस्तावित गरिएको छ ।

खलंगाको मुख्य बजार क्षेत्र तथा विगतको खलंगा गाविसको वडा नम्बर ४ र ५ अर्थात अपि नगरपालिकाको वडा नम्बर ११ लाई प्रस्तावित महाकाली नगरपालिकाको वडा नम्बर ४ बनाइएको छ । अपि नगरपालिकाको वडा नम्बर १२ र १३ को क्षेत्रलाई समेटेर महाकाली नगरपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ । अपि नगरपालिकाको वडा नम्बर १४ रहेको निसिल क्षेत्रलाई महाकाली नगरपालिकामा वडा नम्बर ६ बनाइएको छ । यसैगरी अपि नगरपालिकाको वडा नम्बर १५ लाई वडा नम्बर ७ तथा हालको वडा नम्बर १६ र १७ को क्षेत्रलाई समेटर महाकाली नगरपालिकाको वडा नम्बर ८ बनाइएको छ । महाकाली नगरपालिकाको थपिएको दत्तु गाविसको सम्पूर्ण भूगोललाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ९ बनाइएको छ । महाकाली नगरपालिकामा २१ हजार २ सय ३१ जनसंख्या रहेको छ ।

जिल्लाको दोस्रो नगरपालिका शैल्य शिखरमा शिखर, देथला, रानीशिखर, गोकुलेश्वर, बोहरीगाँउ र ग्वानी गाविस गरी ६ गाविस क्षेत्र समेटिएको छ । शैल्यशिखर नगरपालिकामा ९ वडा रहेका छन् भने २२ हजार ६० जनसंख्या रहेको छ । शिखर गाविसको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई शैल्यशिखर नगरपालिकाको वडा नम्बर १, देथला गाविसको वडा नम्बर १ देखि ६ सम्मको क्षेत्रलाई नगरपालिकाको वडा नम्बर २ र देथला गाविसको वडा नम्बर ७, ८ र ९ को क्षेत्रलाई शैल्यशिखर नगरपालिकाको वडा नम्बर ३ बनाइएको छ ।

रानीशिखर गाविसको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ४, ग्वानी गाविसको वडा नम्बर ६ देखि ९ सम्मको क्षेत्रलाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ । ग्वानी गाविसको वडा नम्बर १ देखि ५ सम्मको क्षेत्रलाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ६, बोहरीगाँउ गाविसको वडा नम्बर ४, ६, ७, ८, ९ को क्षेत्रलाई नगरपालिकाको वडा नम्बर ७ बनाइएको छ । बोहरीगाँउको वडा नम्बर १, २, ३ र ५ लाई समेटेर नगरपालिकाको वडा नम्बर ८ बनाइएको छ भने गोकुलेश्वर गाविसको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई शैल्यशिखर नगरपालिकाको वडा नम्बर ९ प्रस्तावित गरिएको छ ।

जिल्लाको दुहुँक्षेत्रमा २ वटा गाँउपालिका बनाइएको छन् । जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो भूगोल तर सबैभन्दा कम जनसंख्या रहेको व्यास गाविससहित राप्ला, सुन्सेरा र धौलाकोट गाविस समेटेर व्यास गाँउपालिका बनाइएको छ । व्यास गाउपालिकामा ७ हजार ७ सय ५३ जनसंख्या र ५ वडाहरु छन् । व्यास गाविसको क्षेत्रलाई वडा नम्बर १, राप्ला गाविसको क्षेत्रलाई वडा नम्बर २ बनाइएको छ । सुन्सेरा गाविसको वडा नम्बर १, २, ३ र ९ को क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर ३ तथा सुन्सेरा गाविसको ४, ५, ६, ७, ८ तथा धौलाकोट गाविसको वडा नम्बर १ र २ क्षेत्रलाई व्यास गाउपालिकाको वडा नम्बर ४ कायम गरिएको छ । धौलाकोट गाविसको वडा नम्बर ३ देखि ९ सम्मको क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ ।

दुहुँक्षेत्रको हुती, पिपलचौरी, हिकिला, धारी र ब्रह्मदेव गाविस क्षेत्रलाई समेटेर दुहुँ गाँउपालिका बनाइएको छ । दुुँहुँ गाँउपालिकामा १३ हजार ४ सय १२ जनसंख्या छ भने वडा संख्या ६ रहनेछन् । हुती गाविस क्षेत्रलाई वडा नम्बर १ बनाइएको छ भने पिपलचौरी गाविस क्षेत्र वडा नम्बर २ र हिकिला गाविस क्षेत्र दुहुँ गाँउपालिकाको वडा नम्बर ३ रहने भएको छ । विगतको ब्रह्मदेव गाविस क्षेत्र गाँउपालिकाको वडा नम्बर ४ हुनेछ । धारी गाविसको वडा नम्बर १ देखि ५ सम्मको क्षेत्र गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ र धारी गाविसको वडा नम्बर ६ देखि ९ सम्मको क्षेत्र गाँउपालिकाको वडा नम्बर ६ रहनेछ । जिल्लाका मालिकार्जुन, भगवती, शंकरपुर, डाडाकोट र उकु गाविसलाई समेटेर मालिकार्जुन गाँउपालिका बनाइएको छ । १५ हजार ५ सय ८१ जनसंख्या रहेको मालिकार्जुन गाँउपालिकामा ७ वटा वडाहरु रहनेछन् ।

भगवती गाविस क्षेत्रलाई वडा नम्बर १, मालिकार्जुन गाविस क्षेत्रलाई वडा नम्बर २, हुनैनाथ गाविस क्षेत्रलाई वडा नम्बर ३ र डाडाकोट गाविस क्षेत्रलाई वडा नम्बर ४ कायम गरिएको छ । उकु गाविसको वडा नम्बर १, २, ३, ४ र ८ को क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ तथा उकु गाविसको वडा नम्बर ५, ६, ७ र ९ को क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर ६ राखिएको छ । गाँउपालिकाको केन्द्र समेत रहने शंकरपुर गाविसको क्षेत्र समेटेर वडा नम्बर ७ बनाइएको छ । सर्मोली, लाली, खरकडा र रिठाचौपाता गाविसको भूगोललाई समेटेर लेकम गाँउपालिका बनाइएको छ ।

लेकम गाँउपालिकामा १४ हजार ८ सय ३८ जनसंख्या रहेको छ भने वडा संख्या ६ हुनेछन् । सर्मोली गाविसको वडा नम्बर १, २, ३, ७ र ९ को क्षेत्र समेटेर गाँउपालिकाको वडा नम्बर १ बनाइएको छ । सर्मोलीका बाँकी वडाहरु र लाली गाविसका वडा नम्बर ५, ७ र ८ को क्षेत्र समेटेर लेकम गाँउपालिकाको वडा नम्बर २ बनाइएको छ । लाली गाविसको वडा नम्बर १, २, ३, ४, ६ र ९ को क्षेत्र समेटेर गाँउपालिकाको वडा नम्बर ३ बनाइएको छ । खरकडा गाविसको सबै भूगोल समेटेर वडा नम्बर ४ बनाइएको छ भने रिठाचौपाता गाविसको वडा नम्बर २, ३, ८ र ९ समेटेर गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ । रिठाचौपाता गाविसको वडा नम्बर १, ४, ५, ६ र ७ को क्षेत्र समेटेर लेकम गाँउपालिकाको वडा नम्बर ६ बनाइएको छ ।

मार्माक्षेत्रका इयरकोट, खार, सिप्टी र धुलिगडा गाविसलाई समेटेर नौगाड गाँउपालिकाको संरचना बनाइएको छ । नौगाड गाँउपालिकामा १५ हजार ८ सय ७४ जनसंख्या छ भने वडा संख्या ६ रहनेछ । इयरकोट गाविसको वडा नम्बर १ देखि ८ सम्मको क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर १ बनाइएको छ । इयरकोट गाविसको वडा नम्बर ९ र खार गाविसको वडा नम्बर १, २, ३, ७, ८ र ९ समेटेर गाँउपालिकाको वडा नम्बर २ बनाइएको छ । खार गाविसको वडा नम्त्रर ४, ५, ६ र सिप्टी गाविसको वडा नम्बर १ को क्षेत्रलाई समेटी गाँउपालिकाको वडा नम्बर ३ बनाइएको छ । सिप्टी गाविको वडा नम्बर २ देखि ७ सम्मको क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर ४ तथा सिप्टी गाविसको वडा नम्बर ८ र ९ तथा धुलिगडा गाविसको वडा नम्बर ८ र ९ लाई समेटेर नौगाड गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ । धुलिगडा गाविसको वडा नम्बर १ देखि ७ सम्मको क्षेत्रलाई गाउपालिकाको वडा नम्बर ६ बनाइएको छ ।

घुसा र खण्डेश्वरी गाविसको क्षेत्र तथा गुल्जर गाविसको वडा नम्बर १ को भूगोललाई समेटेर अपि हिमाल गाँउपालिका बनाइएको छ । ५ हजार ५ सय ४९ जनसंख्या रहेको यस गाँउपालिकामा ५ वटा वडाहरु राखिएका छन् । घुसा गाविसको वडा नम्बर १, २ र ३ को क्षेत्र समेटेर गाउपालिकाको वडा नम्बर १ बनाइएको छ । घुसा गाविसका अन्य बाँकी वडाहरु समेटेर वडा नम्बर २ बनाइएको छ ।

खण्डेश्वरी गाविसको वडा नम्बर १, २, ३ र ४ क्षेत्र समेटर गाँउपालिकाको वडा नम्बर ३ तथा खण्डेश्वरी गाविसका बाँकी वडाहरु समेटेर गाँउपालिकाको वडा नम्बर ४ बनाइएको छ । गुल्जर गाविसको वडा नम्बर १ को क्षेत्रलाई अपि हिमाल गाँउपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ ।

मार्माक्षेत्रका लटिनाथ, गुल्जर, तपोवन, सितोला र शेरी गाविसको भूगोलमा मार्मा गाँउपालिका बनाइएको छ । १६ हजार १ सय ८६ जनसंख्या रहेको मार्मा गाँउपालिकामा ७ वडाहरु राखिएका छन् । सितोला गाविसको वडा नम्बर ५, ६, ७ र ८ को क्षेत्रलाई गाँउपालिकाको वडा नम्बर १ कायम गरिएको छ । गुल्जर गाविसको वडा नम्बर २ देखि ९ सम्मको भूगोललाई गाउपालिकाको वडा नम्बर २ राखिएको छ । लटिनाथ गाविसको वडा नम्बर १ देखि ५ सम्मको भूगोललाई गाउपालिकाको वडा नम्बर ३ राखिएको भने लटिनाथ गाविसका बाँकी वडाहरु समेटेर गाउपालिकाको वडा नम्बर ४ बनाइएको छ । तपोवन गाविसको सबै क्षेत्र र सितोला गाविसको वडा नम्बर ९ को भूगोल समेटेर गाउपालिकाको वडा नम्बर ५ बनाइएको छ । सितोला गाविसको वडा नम्बर १ देखि ४ सम्मको क्षेत्रलाई गाउपालिकाको वडा नम्बर ६ कायम गरिएको भने शेरी गाविसको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई मार्मा गाउपालिकाको वडा नम्बर ७ राखिएको छ ।

 ६० वडा केन्द्र निर्धारण

दार्चुलामा स्थानीय तहको पुनर्संरचनासंगै नगरपालिका र गाँउपालिका गरी ६० वटा वडाकेन्द्रहरु निर्धारण गरिएका छन् । दुई नगरपालिकाका ९—९ गरी १८ वडा केन्द्र र ७ गाँउपालिकाका ४२ वडा केन्द्रहरु निर्धारण गरिएका छन् । निर्धारण गरिएका वडा केन्द्रहरु अधिकांश साविकका गाविस कार्यालयहरु रहेका छन् भने केही नयाँ स्थानमा वडा केन्द्र राखिएका छन् । व्यास गाउपालिकाको वडा नम्बर १ र २ क्रमशः व्यास र राप्ला गाविस कार्यालयमा राखिएको छ । वडा नम्बर ३ को केन्द्र सुन्सेराको सिनामा राखिएको भने वडा नम्बर ४ को केन्द्र हालको सुन्सेरा गाविस कार्यालयमा रहनेछ । वडा नम्बर ५ को केन्द्र हालको धौलाकोट गाविस कार्यालयमा राखिनेछ । दुहुँ गाँउपालिकामा वडा नम्बर ६ को वडा केन्द्र गरमोरामा राखिएको छ भने अन्य सबै वडा केन्द्रहरु सम्बन्धित गाविस कार्यालयमा राखिएका छन् ।

मालिकार्जुन गाउपालिकामा वडा नम्बर ६ को केन्द्र जौलजीविमा राखिएको छ भने अन्य सबै वडा केन्द्रहरु सम्बन्धित गाविस कार्यालयमा राखिएका छन् । लेकम गाँउपालिकामा वडा नम्बर २ को केन्द्र कुणी र वडा नम्बर ६ को केन्द्र उचाकोटमा राखिएको छ । अन्य ठाँउमा गाविस कार्यालयमै केन्द्र राखिएको छ । नौगाड गाउपालिकामा वडा नम्बर २ को केन्द्र सुण्डमुण्ड वा ठुलागाडामा प्रस्तावित गरिएको छ । वडा नम्बर ३ को केन्द्र जामिर, वडा नम्बर ५ को केन्द्र च्युरीबगर तथा वडा नम्बर ६ को केन्द्र धुलिगडा वा खेडा प्रस्तावित गरिएको छ ।

अपि हिमाल गाँउपालिकामा वडा नम्बर १ को केन्द्र सिती, वडा नम्बर ३ को केन्द्र कटेलीगाड र वडा नम्बर ५ को केन्द्र सौगन्नामा राखिएको छ । मार्मा गाँउपालिकामा वडा नम्बर १ को धङकङ, २ को जुडे, ३ को सिमार, ४ को लटिनाथ बजार र वडा नम्बर ६ को गोल्फामा राखिएको छ । अन्य स्थानमा भने सम्बन्धित गाविस कार्यालयमा वडा केन्द्र राखिने भएका छन् । महाकाली नगरपालिकाको वडा नम्बर २ को केन्द्र सेला बजार, वडा नम्बर ३ को केन्द्र बाँज, वडा नम्बर ४ को बंगाबगड, वडा नम्बर ५ को गल्फै, वडा नम्बर ६ को निसिल र वडा नम्बर ८ को असिगडामा केन्द्र राखिएको छ । शैल्यशिखर गाँउपालिकामा वडा नम्बर १ को केन्द्र बलाच, ३ को कर्कले, वडा नम्बर ५ को ओखडानी, वडा नम्बर ६ को दुदुलीगाँड, ७ को बन्तोली र वडा नम्बर ८ को झरकाडामा वडा केन्द्र राखिएको छ ।

स्थानीय तहको पुनर्संरचनामा विवादै विवाद

दार्चुलामा स्थानीय तहको पुनर्संरचना भइरहदा राजनीतिक दलहरुबीच र दलहरुभित्रै विवाद चुलिएका छन् । स्थानीय तहको पुनर्संरचना गर्दा जिम्मेवारी र भूमिकामा भएका नेताहरु आफ्नो व्यक्तिगत हित अनुकुल हुने गरी संरचना बनाइएको आरोप दलभित्रैबाट लागेको छ ।

राजनीतिक दलको जिल्ला नेतृत्वमा भएका नेताहरुको सहभागितामा स्थानीय तहको पुनर्संरचनाको खाका तयार गरिएको छ । यद्यपि राजनीतिक दलहरुका प्रभावशाली नेताहरु भने पुनर्संरचनाको खाकाबाट सन्तुष्ट छैनन् । नेपाली काग्रेसका महासमिति सदस्य एवं नेता मदन गिरीले नयाँ खाकाप्रति आफ्नो सहमति नरहेको बताउनुभयो । उहाँले यसअघिको ७ वटा स्थानीय तहको खाकामा प्रस्ताव गरिएको महाकाली गाँउपालिकाको अस्तित्व नै मेटिएकोमा आपत्ति जनाएका छन् ।

नेकपा एमालेमा पूर्व जिल्ला सचिव एवं नेता मोहनसिह धामीले पुनर्संरचनामा जनसंख्या र भूगोलको ख्याल नगरिएको बताउनुभयो । मध्यलेकम क्षेत्रप्रति अन्याय भएको बताउदै उहाँले ६ वटा गाविसको ठूलो भूगोल समेटेर मालिकार्जुन गाँउपालिकामा बनाएको आपत्ति जनाएका छन् । मालिकार्जुन गाँउपालिकामा ६ गाविस र दत्तु गाविससहितको क्षेत्र समेटेर मालिकार्जुन नगरपालिका बनाउनुपर्नेमा एमाले नेता मोहनसिह धामीले जोड थियो ।

पुनर्संरचनाको खाकाप्रति नेकपा माओवादी केन्द्रका नेताहरु दिवानीराम लोहार र लक्ष्मी विक, नेकपा एमालेका जिल्ला सदस्य हरकसिह ठगुन्ना, नेपाली काग्रेसका जिल्ला सदस्य सुन्दरसिह धामी, नेकपा एमालेका जिल्ला सदस्य श्यामराज विष्टले असहमति जनाएका छन् । एमालेका जिल्ला सल्लाहकार अध्यक्ष गणेशसिह धामीलगायत भगवती, मालिकार्जुन, उकु, डाडाकोट र लालीका राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ताहरुले पुनर्संरचना खाकाप्रति आपत्ति जनाएका छन् । ती गाविसका नेता कार्यकर्ताहरुले आन्दोलनको चेतावनीसमेत दिएका छन् ।

यसैगरी, पुनर्संरचनाको खाकाप्रति दुहुँक्षेत्रको हुती गाविसमा व्यापक असन्तुष्टि रहेको छ । हुतीका सर्वदलिय प्रतिनिधि र सरोकारवालाहरुले प्रस्ताविक खाकालाई बहिस्कार गर्ने घोषणा गरिसकेको छन् । हुती गाविसाई व्यास गाउपालिकाको क्षेत्रमा राख्नुपर्र्ने उनीहरुको माग छ ।

अपि नगरपालिकाबाट छुट्टाएर दुहुँ गाँउपालिकामा जोडिएको विगतको ब्रह्मदेव गाविसका नेता, कार्यकर्ता र जनताको पनि प्रस्तावित खाकाप्रति विरोध रहेको छ । ब्रह्मदेवलाई नगरपालिका क्षेत्रमै राख्नुपर्ने उनीहरुको माग छ ।