अनिल अधिकारी | वैशाख ५, काठमाडौँ | धेरैलाई हेक्का छैन, एटिएमबाट पैसा निकाल्दा हामी सुरक्षित नहुन सक्छौं किनभने २४ घण्टा सेवा पाईराखिएको एटिएम काउन्टर एकै दिन सयौं मानिसले प्रयोग गर्छन् । त्यस्ता काउन्टर प्रयोगका क्रममा सावधानी नअपनआउदा के होला ? बैंकले एटिएम काउन्टर छिर्नु अघि र प्रयोग पछि हात धुने कुनै व्यवस्था मिलाएको छ ?
हाल महामारी फैलिएका देशहरुमा बढीसे बढी मानिसहरु लिफ्ट तथा एटिएम बुथहरुको प्रयोग गर्छन् । जसको कारण उनीहरुमा तीब्र गतिमा भाइरस संक्रमण फैलिएको अध्ययनले देखाएको छ । यस्तो अवस्थामा हाम्रो नेपालमा भने यस तर्फ ध्यान गएको देखिन्न ।
देशभर हजारौंको शंख्यामा एटिएम काउन्टरहरु छन् । त्यहा सर्वसाधारणको आउनेजाने चलिरहेको छ । मानिसहरु पहिलेझैँ एटिएम बुथमा छिर्छन्, पैसा झिक्छन् निस्कन्छन् । यस्तै क्रम एकै दिन सयौंको चल्छ ।
चिकित्सकहरुका अनुसार अहिले महामारीको रुप लिएको कोरोना भाइरस नाक, मुख, हात, आँखाबाट सजिलै सर्छ । त्यसैलेपनि लागि नाक मुख छोप्ने र हात धोईरहनु पर्छ । साझा रुपमा प्रयोग हुने एटिएम काउन्टरमा भने न्युनतम सावधानी पनि अपनाएको देखिदैन । मानिसहरु एटिएम बुथमा छिर्नेबेला देखि प्रयोग गर्दासम्म सबैको हात एकै स्थानमा हुन्छ । सबैले बुथको ढोका र एटिएम मेसिनको किबोर्ड छुनैपर्ने हुन्छ । यस्तो अवस्थामा एक जना मात्र संक्रमित व्यक्तिले त्यो काउन्टर प्रयोग गरेको खण्डमा त्यसले अरुलाई सार्ने सम्भावना स्वत: हुन्छ ।
तर देशभरका अधिकांश बैंक र सम्बन्धित निकायले यति सानो कुरामा समेत ध्यान दिएका छैनन् । दुई व्यक्तिबीचको दुरी नाप्दै हिड्नेहरुलाई एकै दिन सयौंको प्रयोगमा आउने एटिएम बुथ मानिसको प्रयोगका लागि सुरक्षित छ/छैन समेत हेक्का छैन ।
अब प्रश्न गरौँ – बर्षमा यति मुनाफा भयो, हाम्रो बैंकयस्तो र उस्तो भन्दै करोडौंको प्रचार गर्ने बैंकले इतो संवेदनशील घडीमा एउटा जावो स्यानीटाइजर समेत राख्न नसकेका हुन् ? कि बैंकहरु जिम्मेवार छैनन् ?
बर्षेनी करोडौंको नाफा निकाल्ने बैंकहरु, अरवौंको पुजी भएका बैंकहरु समेत यस्तो संवेदनशील घडीमा कतिसम्म गैर जिम्मेवार बन्दैछन् हामीले यसैलाई देखाउन काठमाडौँको बालाजु र गोंगबु क्षेत्रलाई आधार बनाई एउटा स्थलगत भिडियो बनाएका छौं:-
केहि जानाकार व्यक्तिले एटिएम बुथको ढोका खोल्दा कुहिनाले ठेल्ने र निर्देशन/पिन नम्वर हान्दा आफूसँग भएको कुनै कागजको सहाराले भाइरस हातमा नसर्ने गरि पिन हान्ने गरेका छन् । साथै बुथभीत्र अनिवार्य मास्क समेत प्रयोग गर्ने गरेका छन् । तर यो ज्ञान अधिकांश व्यक्तिमा छैन वा एटिएम प्रयोग गरेर घर आएपछि राम्ररी सावुन पानीले हात धुने वा स्यानीटाइजरको प्रयोग गर्दैनन् । जसको कारण बन्दा-बन्दिको समयमा खुलेका एटिएम काउन्टरबाट भाइरस सर्ने खतरा छ । त्यसमा पनि एउटा बुथमा छिरेर पैसा निकाल्न नपाएपछि अरु एटिएम काउन्टरमा प्रयास गर्दै हिड्न पर्ने बाध्यताले थप समस्या आएको छ ।
एटीएम मेसिन धेरैले प्रयोग गर्ने भएकाले पर्याप्त सुरक्षा अपनाउनु पर्ने बिज्ञहरुको सुझाव छ । एटीएम काउन्टरमा भाइरस सर्ने उच्च जोखिम हुने भएकाले प्रयोगकर्ताहरुलाई स्यानिटाइजर, मास्क र पन्जाको अनिवार्य प्रयोग गर्न सुझाव बिज्ञहरुले दिएका छन् । एटीएम मेसिन छिर्ने ढोका सबैले समाउने हुँदा छिर्नु अघि हात धुने व्यवस्था गर्नुपर्ने हुन्छ । तर अधिकांश एटिएम काउन्टर अगाडी त्यस्तो व्यवस्था छैन ।
बैंकको काउन्टर छिर्दा स्यानिटाइजरले हात सफा गरेर मात्र बैंकमा छिर्न दिने बैंकहरुले आफ्नो एटिएम काउन्टरमा छिर्ने ग्राहकलाई भने वेवास्ता गरेका छन् । यसै विषयमा नेपाल राष्ट्र बैंकले समेत बैंकहरुलाई ध्यानाकर्षण गराएको नेपाल राष्ट्र बैंकका भुक्तानी प्रणाली विभागका कार्यकारी निर्देशक रेवतीप्रसाद नेपालले साझा सबाललाई जानकारी गराए ।
भाइरस संक्रमणको संवेदनशील घडीमा राष्ट्र बैंकले एटिएम काउन्टरमा सुरक्षाको लागि बैंकहरुलाई ताकेता गरेको भएपनि त्यसको व्यवहारिक पक्ष भने फितलो देखिएको छ ।