महेन्द्र के.सी./फागुन २५, पर्बत । मंगलबार मार्च ८ तारिख, १ सय ६ औँ अन्तर्रा्ष्ट्रिय महिला दिवस । महिला हक, अधिकारको कुरा गर्ने दिन । अभियानमा लागेका महिला र राजनीतिक दलका अगुवा नेतृहरुलाई त यो दिन भ्याईनभ्याई हुन्छ । कर्मचारी महिलालाई सार्वजनिक बिदा हुन्छ । तर अरु महिलालाई भने हिजो र आजको दिनमा खासै फरक हुँदैन ।

सन् १९०९ मा पहिलोपटक अमेरिकाको न्युयोर्कमा कपडा कारखानामा काम गर्ने महिलाले आफूमाथि भएको शोषण, असमानता र बढी काम गर्ने समयका विरुद्ध सडकमा आन्दोलन गरेका थिए । त्यसको दुई वर्षपछि सन् १९११ मा अन्तर्रा्ष्ट्रिय समाजबादी समूहले डेनमार्कको कोपनहेगनमा महिलाको अधिकार र उनीहरुको आन्दोलनको समर्थनमा सम्मेलनको आयोजना गरे, जसमा १७ देशका एकसय जना महिलाको सहभागिता थियो । सन् १९११ मा पहिलोपटक, अस्ट्रिया, डेनमार्क, जर्मेनी, स्विट्जरल्यान्ड आदि देशमा महिला दिवस मनाइयो ।

त्यसपछि विश्वका विभिन्न देशमा अभियानको रुपमा महिला दिवस मनाउन थालिएको हो । अहिले नेपाली महिलाले पनि यो आफ्नो अधिकार र स्वतन्त्रताको आन्दोलनसँग गाँसेर दिवस मनाउने क्रमले निरन्तरता पाउंदै आएको छ । पुरुष सरह महिलाको अधिकार हुनुपर्ने आवाज उठाउँदै यो दिवस मनाइन्छ । १९१० मा सोशलिस्ट इन्टरनेशनलको कोपेनहेगनको सम्मेलनमा यसलाई अन्तर्राष्ट्रीय दर्जा प्राप्त भयो ।

त्यस समय यसको प्रमुख ध्येय महिलाहरुलाई मताअधिकार दिनु थियो । त्यस भन्दा अगाडि विश्वको कुनै पनि देशमा महिलालाई भोट दिन पाउने अधिकार थिएन । उनीहरु मताधिकारबाट पूर्णत बञ्चित थिए । नेपालको संविधान २०७२ ले सबै निकायमा ३३ प्रतिशत महिला आरक्षणको व्यवस्था गरेको छ । त्यस अनुसार राष्ट्रपति, सभामुखमा महिलाले नै नेतृत्व गरेका छन् ।

विद्यादेवी भण्डारी नेपालको पहिलो महिला राष्ट्रपति र ओनसरी घर्ति पहिलो महिला सभामुख बन्नेका छन् । यस्तै सुशीला कार्की पनि पहिलो महिला प्रधान न्यायाधीश बन्ने क्रममा छिन् । पर्वत जिल्लामा नारी दिवस अर्थात् अन्तराष्ट्रिय श्रमिक महिला कसरी मनाइयो त त्यसको बारेका केहि जानकारी दिन खोजिरेहका छौं ।

पैसा दिनुस सम्मान लिनुस् रेडियो दिदीबहिनीले आयोजना गरको पश्चिमाञ्चल बृहत महिला महोत्सव तथा रेडियोको छैठौ बार्षिक उत्सवमा महिलालाई आर्थिक शोषणको राम्रो अस्त्रका रुपमा प्रयोग गरिएको छ । महोत्सवको आयोजना गरेपछि महोत्सवमा आउने कलाकार तथा विजेतालाई पुरस्कार दिनको लागि आर्थिक स्रोतको आवश्यकता पर्छ । यदि आर्थिक अबस्था कमजोर भएको भए पनि बर्ष दुइ पटक महोत्सवको आयोजना गर्न कसरी सम्भव हुन्छ त्यो भने खोजिएको विषय बनेको छ । महिला दिवस अर्थात नारी दिवसको अबसरमा उक्त कार्यक्रममा महिलालाई सम्मान दिएको ढोङ रच्नको लागि एउटा अस्त्रनै प्रयोग गरीयो जून कसैलाई पत्तै भएन् । “पैसा दिनुस्, सम्मान लिनुस” अर्थात् कार्यक्रमलाई सहयोग गरेको बहानामा महिला दिदीबहिनीलाई जम्मापारी सभासद कल्पना चापागाईले सहजरुपमा आर्थिक शोषण गर्ने बाताबरण तय गरीन् । महिलाहरुलाई एक हजार भन्दा बढी रकम दिएमा सम्मान गर्ने बारम्बार घोषणा गर्दै महिला दिदीबहिनीहरुलाई सभासद चापागाईले नारी दिवसकै दिनमा आर्थिक शोषण गरीन् तर सरोकारवाला निकायहरुलाई त्यो भने पत्तै भएन् । उनीहरु सम्झे खुसी मनले सहयोग गरे तर उनको अस्त्र यस्तो थियो किन जून सर्पपनि मरोस् लठ्ठी पनि नभाचियोस् । नारी दिवसको आडमा उनको लुटको खेतीलाई कसैले विश्लेषण गर्न सकेका पनि छैनन् र खोजिरहेका पनि किनकी उनको अस्त्रनै त्यस्तै छ । जिल्लामा रहेका महिलामानव अधिकारकर्मी , महिला समुह , सरोकारवला निकाय उनको अस्त्रको राम्रो रुपमा बुझेका पनि छन् तर बोल्न सकेका छैन । उनीहरु भन्छन्, “यो महिला दिवसमा एउटा चौरमा महिलाहरुलाई पैसा तिराएर भेडाबाख्राको झै हुलेर आर्थिक शोषण गर्नु हुदैन यो त महिलामाथि महिलाकै शोषण भयो” । तर यसको बारेमा बोल्ने कोहि छैन । महिला तथा बालबालिका कार्यालय, महिला मानवअधिकारकर्मीहरुको संञ्जाल, स्थानीय सरोकारवाला निकायले औपचारीकतामा मात्रै नारी दिवसलाई मनाएका छ्न । सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यालयका महिलालाई सार्वजानिक विदा दिएर र बन्द कोठामा सदरमुकाम भित्रका अलि बाठा र बुझेका महिलालाई भेला गरेर मात्र यो दिवस मनाइएको छ तर जिल्लामा पछिल्लो समयमा महिला हिंसाका घटनाहरु बढेका छन् जसको नियन्त्रणको लागि सम्बन्धीत निकायको पहल हुन भने सकेको छैन ।