एजेन्सी | विश्वको तापक्रममा भैरहेको वृद्धि कम गर्नका लागि वैज्ञानिकहरुले अनौठो तरिका खोजेका छन् । चन्द्रमाबाट निस्कने धूलोलगायत अन्तरिक्षको धुलोले सनशिल्डको रूपमा काम गरेर पृथ्वीलाई जलवायु परिवर्तनबाट जोगाउन सक्ने नयाँ अध्ययनले देखाएको छ। मानवीय गतिविधिका कारण उत्सर्जित हरितगृह ग्यासहरूले पृथ्वीको वरिपरि पत्र बनाउँछ र सूर्यको ऊर्जालाई जालमा पार्छ। यसले पृथ्वीको तापक्रम बिस्तारै बढ्दै जान्छ र यो ग्लोबल वार्मिङको एक कारण हो। हरितगृह ग्यासहरूको तापक्रमबाट बच्न सूर्यको किरण पृथ्वीमा पुग्नुअघि नै त्यसको एक अंशलाई रोकिनुपर्ने अध्ययनले देखाएको छ।

दशकौंदेखि वैज्ञानिकहरूले स्क्रिन वा अन्य वस्तुहरू प्रयोग गरेर सूर्यको विकिरणको एक देखि दुई प्रतिशतलाई रोक्न ग्लोबल वार्मिङको प्रभावलाई कम गर्ने प्रयास गरिरहेका  छन्। नयाँ अध्ययनको नेतृत्व गर्ने हार्वर्ड र स्मिथसोनियन र यूटा विश्वविद्यालयले सूर्यको किरणलाई जोगाउन चन्द्रमाको धूलो प्रयोग गर्ने सम्भाव्यताको खोजी गरेका छन्।

सन् १९९१ मा फिलिपिन्सस्थित माउन्ट पिनेताबु ज्वालामूखी विस्फोट भयो । २० औं शताब्दीको सबैभन्दा ठूलो ज्वालामूखी विस्फोट रहेको उक्त ज्वालामूखीबाट फैलिएको खरानी तथा लाभा आकाशमा २८ माइलसम्म फैलिएको थियो । त्यसपछि १५ महिनासम्म पूरै विश्वको तापक्रम १ डिग्रीसम्मले कम भएको थियो ।

आकाशमा फैलिएको लाभाका कणहरुको कारण सूर्यका किरणहरु पर्याप्त मात्रामा पृथ्वीसम्म पुग्न सकेनन् । सोही घटनाले वैज्ञानिकहरुमा नयाँ आइडिया जन्माएको हो । यदि सूर्य र वायुमण्डलको बीचमा कुनै चिजको एउटा पत्र खडा गर्नेहो भने त्यसले सूर्यको किरणलाई पृथ्वीसम्म आउनबाट रोक्ने वैज्ञानिकहरुले ठाने ।

अन्वेषकहरूले "सौर ढाल" भनिने अवधारणामा चन्द्रमाबाट लाखौं टन धुलो खनन र ग्रह वरिपरि सुरक्षात्मक आवरण बनाउन अन्तरिक्षमा शूटिङ समावेश छ।‘डस्ट एज अ शिल्ड’ शीर्षकको अध्ययन प्लोस क्लाइमेट जर्नलमा प्रकाशित भएको थियो। यसको नेतृत्व बेन ब्रोम्ली, यूटा विश्वविद्यालयका सैद्धान्तिक खगोल भौतिकशास्त्री थिए।

"हाम्रो अध्ययनको एक साँच्चिकै रोमाञ्चक भाग थियो कि प्राकृतिक चन्द्रमाको धुलो कणहरू मात्र सही आकार र संरचना हो कि पृथ्वीबाट टाढा सूर्यको किरणलाई कुशलतापूर्वक छर्छ," ब्रोम्लीले गार्डियनलाई भने।

अन्य प्रविधिमा पनि हुँदैछ काम

• जसरी कुनै तातो चिजमा केही चिजको स्प्रे गर्दा छिटै सेलाउँदछ, त्यसैगरी सूर्यको घामलाई कम गर्ने प्रविधि पनि त्यसमै आधारित हुन्छ ।सोलार इन्जिनियरिङ भनिने उक्त प्रक्रियामा वैज्ञानिकहरुले ठूला ठूला बेलुनहरुको माध्यमबाट वायुमण्डलको उपल्लो हिस्सा अर्थात् स्ट्राटोस्फेयरमा सल्फर डाइअक्साइडको स्प्रे गर्नेछन् । सल्फरमा सूर्यको तिव्र किरणलाई परावर्तन गर्नसक्ने गुण हुन्छ । त्यसैले वायुमण्डलमा यस्तो स्प्रे गर्नाले पृथ्वीमा चर्को घामबाट छुटकारा मिल्न सक्नेछ ।
• वैज्ञानिकहरुले सल्फर स्प्रेका अलावा यो प्रक्रियामा अन्य विधिहरुको पनि खोज गरिरहेका छन् । त्यसमध्ये एउटा हो स्पेस सनशेड तयार गर्नु । यो प्रक्रियामा अन्तरिक्षमा ऐनाजस्तै कुनै चिजका माध्यमबाट सूर्यको किरणलाई परावर्तन गरी अर्कोतर्फ मोडिन्छ । त्यस्तै क्लाउड सिडिङ विधि पनि अर्को हो । जसमा समुद्री पानीबाट हावामा लगातार बादल बनाएर आद्रता कायम राखिनेछ ताकि गर्मी कम होस् । त्यस्तै भवनहरुका छतमा सेतो रङ लगाउनु पनि अर्को तरिका हो ।

विश्वका विभिन्न कम्पनीहरुले सूर्यको गर्मी कम गर्ने प्रविधिमा काम सुरु गरिसकेका छन् । हालै बेलायती संस्था डिग्रिज इनिसिएटिभले सोलार इन्जिनियरिङ मा भैरहेका अनुसन्धानका लागि झण्डै ९ लाख डलर प्रदान गर्ने घोषणा ग¥यो । हाल यो प्रविधिमा विभिन्न १५ वटा मुलुकहरुले अनुसन्धान गरिरहेका छन् । उक्त अनुसन्धानमा विभिन्न संस्थाहरुले भरपूर लगानी गरिरहेको अवस्था छ । अक्सफोर्ड तथा हार्वार्ड जस्ता विश्वविद्यालय पनि यो प्रविधिको अनुसन्धानमा जुटिरहेका छन् ।

प्रयोगका जोखिम के के छन् ?

• वायुमण्डलमा सदैव तुवाँलोजस्तो लाग्नेछ, जसका कारण निलो आकाश देखिनेछैन । यसले अन्य भयानक असर समेत गर्नसक्नेछ । 
• सल्फर डाइअक्साइड आफैमा विषाक्त ग्यास हो, जसले स्वासप्रस्वास सम्बन्धी विभिन्न रोग पैदा गर्न सक्दछ । त्यसैले हावामा सधैंभरी यसको मात्रा रहँदा स्वास्थ्यमा गम्भीर खतरा पैदा हुनेछ ।
• म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्यूट अफ टेक्नोलोजीका वैज्ञानिकहरुका अनुसार सल्फर डाइअक्साइड ग्यासका कारण सूर्यको तातो किरण कृत्रिम रुपबाट परावर्तन हुनेछ ।
• जसका कारण पृथ्वीमा खडेरी तथा अनिकालको जोखिम बढ्छ ।
• सल्फर ग्यासले ओजन तहको विनास गर्नसक्छ ।
• यसबाट हानिकारक परावैजनी किरणहरु पृथ्वीमा आउने र त्यसले मानिसमा क्यान्सर जस्ता घातक रोगको प्रकोप बढ्ने खतरा हुनेछ ।