पुस ४, पाल्पा । पाल्पा बगनासकाली गाउँपालिका–१, घोरबन्दाका कुमाल बस्तीका बासिन्दा अझै पनि माछा मारेर जीविकोपार्जन गर्न बाध्य छन् । 

कुमाल समुदायको पुख्र्यौली पेसा रहेको माछा मार्ने र त्यही माछा बेचेर परिवारको गुजारा चलाउन अझै पनि बाध्य छन् । 

स्थानीय बासिन्दा सन्तबहादुर कुमालका अनुसार नजिकै रहेको तानसेन बजारमा समेत मजदुरी गरी जीविकोपार्जनका लागि जान बाध्य रहे पनि पछिल्ला वर्ष ज्याला मजदुरी गर्न पाइन छाडेको छ । “खोलामा माछा मार्ने सीप छ, अरु सीप नै छैन, कहिले दुई तीनसय कमाइ हुन्छ, कहिले कमाइ नै हँुदैन” कुमालले भन्नुभयो । 

सदरमुकाम तानसेनदेखि नजिकै रहे पनि शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी, विद्युत् तथा रोजगारका अवसरमा पहुँच बाहिर रहेको कुमाल बस्ती अझै पाँच घरपरिवार माडीको खोलामा माछा मारेर नै जीविकोपार्जन गर्न जुटेका छन् । दलबहादुर, सन्तबहादुर, गिरबहादुर, बङ्गले र सन्तबहादुरको परिवार खोलामा नै दिनभर माछा मार्नका लागि दिनभर नै बिताउँछन् । 

पछिल्ला वर्ष खोलामा पानीको सुकेपछि माछा हराउन थालेको र पहिलाजस्तो खोलामा माछा प्रशस्त पाइन छोडेकामा कुमाल समुदाय चिन्तित छ । कुमाल समुदायबाहेक अन्य समुदायसमेत फुर्सुदको समयमा माछा मार्दा विषादीको प्रयोग गरेकाले माछा हराउन थालेको दलबहादुर कुमालले बताउनुभयो । 

खोलामा पानीको सतह सकेर माछा पाइन छोडेपछि यहाँका कुमाल बस्तीको जीविकोपार्जनका लागि मुख्य पेशा संकटमा पर्ने खतरा बढेको हो । खोलामा माछा मार्दा प्रहरीले आफूहरुलाई लैजाने गरेको समेत दुखेसो उनीहरुको रहेको छ । 

विद्युतीय सहायतामा माछा मार्दा प्रहरीले पक्राउ गरेकोमा उनीहरु दुखित छन् । 

जिल्लाको रैनादेवी छहरा, रिब्दीकोट, बगनासकाली, माथागढी गाउँपालिका, रामपुर र तानसेन नगरपालिकालगायतका स्थानमा कुमाल समुदायको बाक्लो बस्ती रहेको छ । 

पछिल्लो जनगणना २०६८ सालका अनुसार पाल्पामा कुमाल समुदायका तीन हजार ६९५ गरी कुल जनसंख्या छ हजार ८०२ रहेको छ । 

स्थानीय बासिन्दा कान्छी कुमालले पहिला भोट माग्न घरमा आए पनि चुनाव जितेपछि गाउँमा कहिले पनि नआउने गरेको बताउनुभयो । 

चुनावमा भोट हालेपछि जित्नेहरु गाउँ नफर्किँदा कुमाल बस्तीमा नेतृत्व गर्ने मान्छेको अभावमा खानेपानीदेखि सडकसम्म आधारभूत विकास हुन सकेको छैन । कृष्ण दर्नाल/रासस