खोज

काठमाडौँ | पाकिस्तानको खैबर पख्तुनख्वा प्रान्तको कोहिस्तानबाट अचम्म लाग्ने घटना बाहिर आएको छ। त्यस क्षेत्रका उमर खान आफ्ना केही साथीहरूसँग पाकिस्तानको लेडी भ्याली गएका थिए। उनी गाईवस्तु पाल्ने र बेच्ने काम गर्छन् र गर्मीमा प्रायः लेडी भ्याली जान्छन्। पहाड र हिमनदीको भ्रमणका क्रममा उनले अचानक एउटा मृत शरीर देखे।

यो क्षेत्र वर्षभरि हिउँले ढाकिएका पहाडका लागि परिचित छ। यस्तो अवस्थामा अचानक त्यहाँ शव देख्नु सबैका लागि अचम्मको कुरा थियो। उमर खानले भने,‘हामीले त्यहाँ देखेको शव पूर्ण रूपमा अक्षुण्ण थियो। उसका लुगा पनि च्यातिएको थिएन।’ लुगा खोज्दा उनीहरूले एउटा परिचयपत्र भेट्टाए। यसमा ‘नसीरुद्दीन’ नाम लेखिएको थियो। यसमा सबैभन्दा अचम्मको कुरा के छ भने नसीरुद्दीन करिब २८ वर्षअघि हराएका थिए।

स्थानीय जिल्ला प्रहरी अधिकारी अमजद हुसेनले यो मुद्दा करिब २८ वर्ष पुरानो भएको बताए। उनका अनुसार त्यतिबेला प्रहरीले अनुसन्धान पूरा गरेर मुद्दा बन्द गरिएको थियो। यद्यपि, नसिरुद्दीनको परिवारले उनको बेपत्ताबारे कहिल्यै कुनै रिपोर्ट दर्ता गरेनन्। उमर खान भन्छन्,‘जब नसिरुद्दीनको परिचयपत्र भेटियो, मसँगै उपस्थित मानिसहरूलाई तुरुन्तै उनको र उनको परिवारको कथा याद आयो। भनिन्छ कि पारिवारिक कलहका कारण उनी पलास क्षेत्र छोडेर यस हिमनदीमा बेपत्ता भएका थिए।’नसिरुद्दीनको परिवारमा उनकी श्रीमती र दुई छोराछोरी थिए।

नसिरुद्दीन को थिए ?

नसिरुद्दीन बेपत्ता भएको समयमा उनका भाइ कासीरुद्दीन पनि हिमनदीमा उनीसँगै थिए। कोहिस्तानका अवकाशप्राप्त प्रहरी अधिकारी अब्दुल अजिज र अन्य स्थानीयहरूले बीबीसीलाई बताएअनुसार नसिरुद्दीनका एक भाइ गार्देजको झूटो सम्मानको नाममा हत्या गरिएको थियो। उनकी प्रेमिकाको पनि उनीसँगै हत्या गरिएको थियो।

अब्दुल अजिजले भने, ‘यो त्यो समय थियो जब पलासमा पुग्न धेरै गाह्रो थियो। सञ्चारको कुनै माध्यम थिएन र यस्ता घटनाहरू सामान्यतया प्रहरीसम्म पुग्दैनथे। पीडित पक्षले पनि रिपोर्ट दर्ता गर्दैनथे। प्रहरीले कहिलेकाहीं आफ्नो स्रोतबाट जानकारी प्राप्त गर्थ्यो। तर पीडित पक्षले गुनासो नगरेसम्म प्रहरीलाई हस्तक्षेप गर्न गाह्रो थियो।’ अर्को पक्षले बहराम र उनका छोरा नसिरुद्दीन र कासिरुद्दीनविरुद्ध मुद्दा दायर गरेको थियो।

सेवानिवृत्त प्रहरी अधिकारीले भने,‘बहरामले आत्मसमर्पण गरे, तर उनका दुवै छोरा पक्राउबाट बच्न भागे। केही वर्षपछि बहरामलाई अदालतले सफाइ दियो। तर त्यतिन्जेलसम्म परिवारलाई पलासमा बस्न गाह्रो भइसकेको थियो। यसपछि, सम्पूर्ण परिवार अलाई क्षेत्रमा बसोबास गर्यो।’ नसिरुद्दीनका भाइ कासिरुद्दीनले भने,‘उनी यो मुद्दाबाट बच्न जारी रहे र २०२३ मा आत्मसमर्पण गरे। केही महिना पछि, उनलाई पनि अदालतले सफाइ दियो।’

नसिरुद्दीन कसरी भए बेपत्ता ?

३ अगस्ट २०२५ मा कासिरुद्दीन आफ्नो भाइ नसिरुद्दीनको शव लिन लेडी भ्याली गएका थिए। नसिरुद्दीन अलाईबाट कोहिस्तानको सुपेट उपत्यकामा आएका थिए। यहाँबाट उनीहरूले व्यापारका लागि घोडाहरू किनेका थिए। ती घोडाहरूलाई अलाई फिर्ता लैजानुपर्ने थियो। दुई दाजुभाइले कोहिस्तानबाट घोडा र अन्य गाईवस्तु ल्याएर अलाईमा बेच्थे। अलाईबाट कोहिस्तान जाने बाटो कठिन थियो र वर्षमा धेरै महिना बन्द रह्यो। कासीरुद्दीनका अनुसार पारिवारिक कलहका कारण उनी कम प्रयोग हुने बाटोमा यात्रा गर्थे।

जुन १९९७ मा दुबै दाइ–भाइ कोहिस्तानको सुपेट उपत्यका जाँदै थिए। फर्कनका लागि नसिरुद्दीनले फरक बाटो रोजेका थिए।

कासिरुद्दीनले लेडी भ्यालीको दिउँसोको यात्राको क्रममा नसिरुद्दीन घोडामा सवार रहेको बताए। उनले भने,‘उनी हिँडिरहेका थिए। जब हामी माथि पुग्यौं अचानक गोली चलेको आवाज सुन्यौं।’ कासिरुद्दीनका अनुसार उनलाई गोलीबारी ‘शत्रु’ ले गरेको आशंका थियो। तर यो स्वतन्त्र रूपमा पुष्टि हुन सकेन, न त कोहिस्तान प्रहरीले त्यहाँ गोलीबारी भएको बारेमा कुनै जानकारी प्राप्त गर्यो। तर कासिरुद्दीन भन्छन्, ‘गोलीबारी पछि नसिरुद्दीन एउटा गुफामा गएका थिए। म फर्किएँ र मैले फेरि त्यहाँ हेरेँ, त्यहाँ कोही थिएन। म हिउँको गुफाभित्र अलि भित्र गएँ र हेरे तर त्यहाँ केही थिएन।’

कासिरुद्दीनले अन्य व्यक्तिहरूको सहयोगमा धेरै समयसम्म नसिरुद्दीनको खोजी गरेको बताए। नसिरुद्दीनलाई नपाएपछि अन्ततः परिवारकाको सल्लाहमा उनले हिमनदीमा नै नसिरुद्दीनको नमाज–ए–जनाजा गरे।

२८ वर्षपछि हिमनदीमा मृत शरीर भेटियो

उमर खानले आफू हरेक वर्ष यस क्षेत्रमा आइरहेको बताए। उनले भने, ‘तर, यस वर्ष म जे देख्दै छु त्यो अविश्वसनीय छ।’ नसिरुद्दीनको शरीर धेरै वर्षसम्म हिमनदी भित्र रहेकाले नकुहिएको हुन सक्ने उनीहरूको विश्वास छ। हिमनदीमा संरक्षित मानव लाशहरू धेरै वर्ष बितिसक्दा पनि प्रायः राम्रो अवस्थामा भेटिन्छन्। नसिरुद्दीनका भाइ कासिरुद्दीनले भने,‘म २८ वर्षपछि फेरि बलेदी जाँदैछु। त्यहाँ गएपछि दाइको शव त्यहाँ गाड्ने कि यहाँ फिर्ता ल्याउने भन्ने निर्णय गर्नेछु।’

शव कसरी सुरक्षित रह्यो ?

एबटाबादस्थित कमस्याट विश्वविद्यालयका वातावरण विभाग प्रमुख प्रोफेसर डा. मोहम्मद बिलालले यसको पछाडिको वैज्ञानिक कारण बताउँछन्। उनले हिमनदीको अत्यन्तै कम तापक्रमले शरीरलाई धेरै छिटो जमाउँछ। ‘यो अचानक जम्ने प्रक्रियाले शरीरलाई पग्लन र सड्नबाट रोक्छ। यसका साथै शरीरमा उपस्थित इन्जाइम र ब्याक्टेरियाले सामान्य परिस्थितिमा तन्तुहरूलाई क्षति पुर्‍याउँछ। चिसो वातावरणमा निष्क्रिय हुन्छन्।’ मोहम्मद बिलालले भने,‘हिमनदीमा अक्सिजनको मात्रा पनि धेरै कम छ। यसकारण अक्सिजनमा बाँच्ने र शरीरलाई कुहिने काम गर्ने ब्याक्टेरिया प्रभावकारी रूपमा काम गर्न सक्दैनन्।’

उनले थप भने,‘यस बाहेक ओसिलोपनको कमी हुन्छ। यसले गर्दा शरीरमा पानी सुक्छ। यो प्रक्रियालाई ममीफिकेशन भनिन्छ। यसमा मृत शरीर प्राकृतिक रूपमा सुक्छ र लामो समयसम्म सुरक्षित रहन्छ।’ उनका अनुसार बरफले शरीर वरिपरि प्राकृतिक सुरक्षात्मक कवच बनाउँछ।

विज्ञहरुले शव धेरै वर्ष पहिले हिउँमा गाडिएको र अहिले लेडी भ्यालीको एक ठाउँबाट फेला परेको हुन सक्ने पनि बताए। /एजेन्सी/