काठमाडौँ । दोस्रो कार्यकाल एक्लै काम गर्नमा केन्द्रित अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले इजरायलले इरानमाथि आक्रमण गरेपछिको सङ्कट मोडमा जी–७ मा पुनरागमन गर्नुभएको छ ।
आइतबार क्यानाडाको रकी पहाडको सहर कानानास्किसमा सुरु हुने जी–७ शिखर सम्मेलन ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालको पहिलो प्रमुख विश्वव्यापी भेला हो, जसमा उहाँले कूटनीतिक मापदण्डहरू तोड्न अझ कठोर हुनभएको छ ।
विवादबाट बच्न खोज्दै क्यानाडाका प्रधानमन्त्री मार्क कार्नीले महत्त्वपूर्ण खनिजहरूका लागि विश्वव्यापी आपूर्ति शृङ्खला निर्माण जस्ता मुख्यतया विवादरहित विषयहरूमा एजेन्डा तय गर्नुभएको थियो ।
इजरायलले शुक्रबार इरानविरुद्ध ठूलो सैन्य अभियान सुरु गरेको छ र उसले आफ्नो विरोधीको विवादित आणविक कार्यक्रमका विरुद्ध पूर्व–कारबाही गरिरहेको बताएकाले त्यो एजेन्डा अब उल्टिन सक्छ ।
ट्रम्प प्रशासनले गाजामा इजरायली आक्रमणको आलोचना गर्ने नजिकका सहयोगीहरूलाई पनि लक्षित गर्दै संयुक्त राज्य अमेरिकालाई इजरायलसँग नजिकबाट जोडेको छ ।
तर इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले ट्रम्पलाई खुलेर अवहेलना गर्नुभयो । ट्रम्पले केही घण्टाअघि कूटनीतिक समाधानका लागि आह्वान गर्नुभएको थियो र उहाँका मित्र एवं दूत स्टिभ विटकफले आइतबार इरानसँग नयाँ वार्ता गर्ने हुनुभएको थियो ।
एक वरिष्ठ क्यानाडाली अधिकारीले त्यस समयका मुद्दाहरूमा संयुक्त विज्ञप्ति जारी गर्न जी–७ मा सहमतिमा पुग्ने कुनै प्रयास नहुने र यसको सट्टा नेताहरूलाई ‘छोटो, कार्य–उन्मुख बयानहरू’ लाई समर्थन गर्न आग्रह गरिने बताउनुभयो ।
“निस्सन्देह शिखर सम्मेलनको बयान जारी गर्नु वाञ्छनीय हुनेछ, तर शिखर सम्मेलन अत्यन्त जटिल अन्तर्राष्ट्रिय अवस्थामा आयोजना भइरहेको हुनाले, मलाई विश्वास छ कि जी–७ को एकतालाई सर्वोच्च प्राथमिकता दिनुपर्छ”, जापानी विदेशमन्त्री ताकेशी इवायाले भन्नुभयो ।
– ‘५१औँ राज्य’ मा नयाँ नेता –
पछिल्लो पटक ट्रम्पले सन् २०१८ मा क्यानाडामा जी–७ शिखर सम्मेलनमा भाग लिनुभएको थियो । उहाँ चाँडै बाहिर निस्कनुभयो र सामाजिक सञ्जालमा संयुक्त राज्य अमेरिकालाई बयानबाट अलग गर्न र तत्कालीन प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोलाई ‘बेइमान र कमजोर’ भनेर ब्रान्डिङ गर्नुभयो ।
खराब रक्त कहिल्यै अन्त्य भएन र पदमा फर्किएपछि ट्रम्पले ठट्टा गर्दै क्यानाडा अमेरिकाको ५१औँ राज्य हुनुपर्छ भन्नुभयो ।
ट्रुडोले मार्चमा प्रधानमन्त्री पद पूर्व केन्द्रीय बैंकर कार्नीलाई हस्तान्तरण गर्नुभयो । ट्रुडोले ह्वाइट हाउसमा ट्रम्पलाई क्यानाडा ‘कहिल्यै बिक्रीका लागि नभएको’ दृढतापूर्वक बताउनुभयो ।
“ट्रम्प जस्तै ट्रुडोलाई आकर्षणको केन्द्र बन्न मन पर्यो”, टोरन्टो विश्वविद्यालयमा जी–७ अनुसन्धान समूहका संस्थापक जोन किर्टनले भन्नुभयो, “कमसेकम सुरुमा ट्रुडोलाई जवान, सुन्दर र–– म अरूलाई उद्धृत गर्दैछु–– हट’ का रूपमा हेरिएको थियो । कार्नी यी सबै कुरा हुनुहुन्न ।”
यसको सट्टा कार्नीले आफ्नो विश्लेषणात्मक कौशल र क्षमताका माध्यमबाट ट्रम्पसँग मेलमिलाप गर्नुभएको उहाँले बताउनुभयो ।
ट्रम्पको कानानास्किसमा शान्ति कायम राख्ने प्रोत्साहन पनि छ । संयुक्त राज्य अमेरिकाले सन् २०२७ मा जी–७ को नेतृत्व गर्नेछ ।
“अबदेखि दुई वर्षपछि सम्पूर्ण विश्व मञ्चका लागि ‘सबैभन्दा ठूलो, उत्कृष्ट शिखर सम्मेलन’ निर्माण नगरेसम्म उहाँ जी–७ सुनौलो हंस मार्न चाहनुहुन्न”, किर्टनले भन्नुभयो ।
– अमेरिका फर्स्ट –
प्रमुख औद्योगिक लोकतन्त्रहरूको जी–७ क्लब –– बेलायत, क्यानाडा, फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान र संयुक्त राज्य अमेरिका –– सन् १९७० को दशकमा आर्थिक नीति समन्वयका लागि गठन भएको थियो र विश्वका केही सुरक्षा हटस्पटहरूलाई सम्बोधन गर्न यसको दायरा बढेको थियो ।
ह्वाइट हाउसमा फर्केदेखि ट्रम्पले भन्सार महसुल लगाएर विश्वव्यापी आर्थिक प्रणालीलाई उल्ट्याउनुभएको छ र युक्रेनको विषयमा रुससँग वार्ता गर्न खोज्नुभएको छ । युक्रेन मुद्दा क्यानाडामा हुने जी–७ शिखर सम्मेलनको एक हप्तापछि द हेगमा नाटो शिखर सम्मेलनमा जाँदा पनि प्रमुख रूपमा देखा पर्नेछ ।
यदि सहयोगीहरूले उहाँलाई नरम बनाउन खोजे भने अमेरिकी राष्ट्रपतिले कानानास्किसमा प्रतिरोध गर्ने अपेक्षा गर्न सकिने एटलान्टिक काउन्सिलका वरिष्ठ फेलो राचेल रिजोले बताउनुभयो ।
“उहाँले यी संस्थाहरूलाई अमेरिकी शक्ति र प्रभावलाई गहिरो बनाउने र विस्तार गर्ने तरिकाका रूपमा हेर्नुहुन्न । उहाँले यी मञ्चहरूलाई अमेरिकालाई बाध्य पार्ने रूपमा हेर्नुहुन्छ”, रिजोले भन्नुभयो ।
रणनीतिक र अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययन केन्द्रको युरोप, रुस र युरेसिया कार्यक्रमका निर्देशक म्याक्स बर्गम्यानका अनुसार युरोपेलीहरूले ट्रम्पले उनीहरूको गठबन्धनलाई कसरी व्यवहार गर्नुहुन्छ भनेर हेर्न जी–७ मा उहाँलाई अवलोकन गर्नेछन् ।
“युरोपमा हाम्रा सहयोगी र साझेदारहरूले वास्तवमै अमेरिकी प्रतिबद्धतामा प्रश्न उठाइरहेका छन् र तिनीहरूले आफैँलाई सोधिरहेका छन्, के यो सम्बन्ध कायम रहने छ ?”, उहाँले भन्नुभयो ।
युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमर जेलेन्स्कीले जी–७ मा उपस्थित हुने योजना बनाउनुभएको छ र ट्रम्पसँग भेट्ने आशा राख्नुभएको छ । दुवैले फेब्रुअरी २८ मा ह्वाइट हाउसमा तीतो झगडा गर्नुभएको थियो तर त्यसपछि ट्रम्पले शान्ति प्रस्तावहरूमा रुसको अनिच्छामा निराशा व्यक्त गर्नुभएको छ ।
ट्रुडोबाट आफूलाई अलग गर्ने मुख्य कदममा कार्नीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई पनि आमन्त्रण गर्नुभएको छ ।
ट्रुडोले क्यानाडामा एक सिख पृथकतावादीको हत्याको मास्टरमाइन्डिङ गरेको भनेर भारतलाई सार्वजनिक रूपमा आरोप लगाएपछि सम्बन्धहरू तीव्र रूपमा बिग्रिएका थिए ।
–––
